Meer dan 100 uren negatieve stroomprijzen in 2022: positief voor jouw portemonnee?

Ons land telde de voorbije twee jaar respectievelijk 159 en 112 uren met negatieve stroomprijzen. Dat is een veelvoud ten opzichte van het volledige vorige decennium. Hoe valt die evolutie te verklaren en kan je daar als consument zelf voordeel uithalen? Jonas Verstraeten van het energiemanagementplatform voor bedrijven Companion.energy licht toe.

Hoe vallen de negatieve stroomprijzen te verklaren?

“Vroeger bestond de elektriciteitsproductie uit een combinatie van basisproductie (kernenergie en grote gascentrales) met daarbij stuurbare, flexibele productiecapaciteit om schommelingen op te vangen. Nu komt er ook meer en meer hernieuwbare energie bij in die mix. Op momenten met veel zon en wind kan de combinatie van die hernieuwbare energie met de basisproductie groter worden dan de effectieve elektriciteitsvraag. Op dat moment is er een overaanbod aan elektriciteit met een mogelijk negatieve stroomprijs.”

Het aanbod overtreft dan de vraag. Dat lijkt me niet de bedoeling van de regulatoren en overheden?

“Overschakelen naar meer hernieuwbare zonne- en windenergie leidt nu eenmaal tot sterkere productievariaties en bepaalde seizoensgebonden effecten”, duidt de energie-expert. “Overheden en regulatoren streven uiteraard naar een stabiele markt. Maar de markt is op dit moment in volle evolutie. “Grote schommelingen met soms hoge pieken en lage (tot zelfs negatieve) prijzen bewijzen net een goede marktwerking. Ze bieden een duidelijke prijsprikkel om de markt te stabiliseren.”

Welk effect hebben de negatieve stroomprijzen op de energiefactuur van de consument?

“De meeste consumenten beschikken over een vast of variabel tarief. Zij ondervinden geen rechtstreeks effect. Een contract met dynamisch tarief maakt het mogelijk  om in te spelen op de fluctuerende uurprijzen. Voor wat je verbruikt tijdens een uur met negatieve stroomprijzen ontvang je dan geld van jouw energieleverancier. Daar staat tegenover dat je betaalt voor de energie die je dan op stroomnet plaatst.”

Zullen mensen met een dynamisch tarief massaal extra verbruiken tijdens uren met negatieve stroomprijzen? Dat lijkt niet ideaal vanuit duurzaamheidsperspectief.

“De opgewekte stroom tijdens uren met negatieve stroomprijzen komt hoofdzakelijk uit hernieuwbare bronnen. De extreme prijseffecten zullen hopelijk ook mensen en bedrijven ertoe aanzetten om flexibel stroom te verbruiken. Dat kan door onder meer warmtepompen, batterijen en laadpalen op een slimme manier te sturen. Hoe meer mensen dat doen, hoe meer de markt zal stabiliseren.”

Wat doet de consument best met de overtollige energie die hij op het stroomnet injecteert?

“Dat hangt af van of je al dan niet nog subsidies krijgt via groenestroomcertificaten voor je zonnepaneleninstallatie, naast het type injectiecontract. Indien je geen subsidies ontvangt en over een dynamisch contract beschikt, kan het interessant zijn om de zonnepaneleninstallatie af te schakelen. Dat hangt sterk af van het type zonnepaneel en is niet bij elke installatie even evident om te doen. Het uitschakelen van de zonnepanelen beschouw ik als een noodoplossing, die in de praktijk zelden zal voorkomen. Voor alle duidelijkheid: negatieve stroomprijzen komen slechts beperkt voor en zonnepanelen blijven voor de meeste mensen nog steeds een goede investering.”

Hoe haal je met een dynamisch energiecontract maximaal voordeel uit een negatieve stroomprijs?

“Aan verbruikszijde raad ik aan om het verbruik te sturen. Je richt je verbruik dus zo veel mogelijk op de momenten dat de zonnepanelen energie opwekken. Dat kan onder meer door batterijen te laden en de wasmachine te laten draaien. Tegenwoordig bestaat er almaar meer technologie op de markt om het verbruik slim aan te sturen.”

De Nederlandse hoogleraar Martien Visser beweert dat het binnen enkele jaren nieuws zou zijn als er op een voorjaarsdag geen negatieve stroomprijs zou zijn. Denkt u dat ook?

“De toekomst voorspellen is blijkbaar makkelijker voor Nederlanders (lacht). Er spelen verschillende effecten. Producenten gaan zich daartegen beschermen met een zogenaamde PPA: een stroomafnameovereenkomst tussen twee partijen, zijnde een (groene) elektriciteitsproducent en een afnemer. Ze gaan ook investeren in batterijen bij hun zonneparken. Batterijtechnologie en andere buffertechnieken worden steeds beter en goedkoper. Dat blijkt ook uit de recent aangekondigde grote batterijprojecten in België. Aan verbruikerszijde zullen meer mensen gebruik maken van die lage prijzen door slim te gaan sturen. Dat zal er dan weer toe leiden dat de prijzen minder sterk negatief zullen zijn. Dat is het mooie van de marktwerking, hoe meer volatiliteit er is in de markt, hoe meer voordelen er te boeken zijn met initiatieven die de markt uiteindelijk stabiliseren.”

Zijn negatieve stroomprijzen nu een goede zaak of een minder goede zaak bij de overweging van een dynamisch tarief?

“Als consument is een dynamisch tarief op uurbasis vooral interessant als je effectief flexibel kan verbruiken via een batterij, een warmtepomp of de laadpaal van je elektrische wagen. Indien je een dynamisch tarief overweegt omdat je verbruik effectief stuurbaar is, dan zijn negatieve stroomprijzen voor de consument meestal een goede zaak.”

Tot slot: waarom verkopen producenten nog aan negatieve prijzen en schakelen ze hun installaties dan niet gewoon af?

“Er zijn hiervoor twee mogelijke redenen. Ten eerste ontvangen sommige hernieuwbare energieproducenten nog groenestroomcertificaten voor hun installaties. Hierdoor krijgen ze een vaste vergoeding per megawattuur die ze produceren. Daardoor zijn zij verzekerd van inkomsten ook al worden de prijzen negatief. Ze verdienen dus minder op momenten met negatieve prijzen, maar verdienen wel nog steeds geld. Daarnaast kunnen sommige centrales, zoals kerncentrales of grote gascentrales, niet zomaar een paar uur uitgeschakeld worden, om die nadien terug aan te schakelen.. Soms willen deze centrales blijven draaien omdat er bijvoorbeeld ’s middags negatieve prijzen zijn, maar ’s avonds weer hogere stroomprijzen. Dan kiezen ze ervoor om even de negatieve prijs te slikken, om dan ’s avonds geld te verdienen.”